Ik geef toe dat ik haar aantrekkelijk vind

Mark Cloosterman van De Standaard in gesprek met Chris Lomme en Antje De Boeck

Een jonge, vrouwelijke postbode brengt maandelijks één brief naar het afgelegen huis van een oude dame. De vrouwen hebben niets gemeen. Communicatie tussen deze twee is geen wandeling in het park, maar de vrouwelijke nieuwsgierigheid zorgt ervoor dat ze toch gaten in elkaars pantser proberen te schieten. De schietbaan is theaterMalpertuis en de actrices heten Chris Lomme (Mevrouw Appelfeld) en Antje De Boeck (postbode Eva).

Mevrouw Appelfeld is, na Het mens, de tweede theatertekst die Benno Barnard voor u schreef, mevrouw Lomme. Op wiens vraag is dat gebeurd?
Chris Lomme: ,,Ik had Benno om een tweede tekst gevraagd, maar geen monoloog dit keer. Hij stelde Antje voor en ik was meteen enthousiast. We hebben nog samen gespeeld in de Hamlet van Stany Crets. En er bestaat een zielsverwantschap tussen ons. Het heeft geen zin om daar woorden aan te verspillen, je kan het toch niet uitleggen.’’

U als ervaringsdeskundige weet dus met zekerheid of Benno Barnard al dan niet vrouwen aanvoelt.
Chris: ,,Hij kent vooral ons goed. Hij weet dat Antje en ik houden van teksttheater, van mooie taal. Toen ik Het mens voor het eerst las, schrok ik me te pletter. Massa’s verzen, my god! Maar het was wel een plezier om die monoloog te spelen. Ik houd heel veel van taal. Ik ben Franstalig opgevoed én van West-Vlaamse afkomst, dus ik had wel wat werk te doen. (lacht) En er was nog iets met die monoloog… Ik wachtte op het podium, op een stoel, ik draaide me om en dan zat die zaal daar. Altijd vol. Een adrenaline dat dàt geeft! Een gevoel van macht.’’

Mevrouw Appelfeld is niet in verzen geschreven…
Antje De Boeck: ,,…maar het is nog altijd ingewikkelde materie. Benno is bezig met mens-zijn, en minder met een verhaal. Wat ik fijn vond, is dat hij die vrouwen een rationaliteit toebedeelde. Mevrouw Appelfeld is in staat haar eigen lijden te vergelijken met dat van Europa: een verkracht lichaam, een samengesteld iets. En tegenover haar staat Eva, iemand wiens denken is gevormd door soaps, die dingen heel letterlijk neemt, nul komma nul afweet van metaforen of diepgang.’’
Chris: ,,Benno’s tekst is schitterend, maar we hebben lang gezocht naar de ondertoon. Het is geen psychologisch uitgediept stuk.’’

U als ervaringsdeskundige weet dus met zekerheid of Benno Barnard al dan niet vrouwen aanvoelt.
Chris: ,,Hij kent vooral ons goed. Hij weet dat Antje en ik houden van teksttheater, van mooie taal. Toen ik Het mens voor het eerst las, schrok ik me te pletter. Massa’s verzen, my god! Maar het was wel een plezier om die monoloog te spelen. Ik houd heel veel van taal. Ik ben Franstalig opgevoed én van West-Vlaamse afkomst, dus ik had wel wat werk te doen. (lacht) En er was nog iets met die monoloog… Ik wachtte op het podium, op een stoel, ik draaide me om en dan zat die zaal daar. Altijd vol. Een adrenaline dat dàt geeft! Een gevoel van macht.’’

Mevrouw Appelfeld is niet in verzen geschreven…
Antje De Boeck: ,,…maar het is nog altijd ingewikkelde materie. Benno is bezig met mens-zijn, en minder met een verhaal. Wat ik fijn vond, is dat hij die vrouwen een rationaliteit toebedeelde. Mevrouw Appelfeld is in staat haar eigen lijden te vergelijken met dat van Europa: een verkracht lichaam, een samengesteld iets. En tegenover haar staat Eva, iemand wiens denken is gevormd door soaps, die dingen heel letterlijk neemt, nul komma nul afweet van metaforen of diepgang.’’
Chris: ,,Benno’s tekst is schitterend, maar we hebben lang gezocht naar de ondertoon. Het is geen psychologisch uitgediept stuk.’’


De ene vrouw in het stuk heeft nooit kinderen gekregen, de andere heeft een kindje verloren. Misschien zijn dat zaken waar je met psychologie niet bij kan. Is het moeilijk om dergelijke rollen te spelen?
Chris: ,,Ik heb zelf geen kinderen. Niet dat ik daar wakker van lig. Mensen zeggen me dat ik iets mis, maar hoe kan je iets missen wat je nooit gehad hebt? Ik heb al allerlei moederrollen moeten spelen. Kinderloze moeders, moeders die hun kinderen vermoorden… Dat zijn dingen die je doet. Onze fantasie is groot, hè?’’
Antje: ,,Een kwestie van empathie, mede-lijden. Maar het is soms ook wel hard, ja.’’
Chris: ,,Je vergroot je eigen gevoelens uit. Antje vergroot wat zij zou voelen als ze één van haar kinderen zou verliezen…’’
Antje: ,,Dan zouden we nog niet aan de nieuwe patatjes zijn…’’
,,De personages hebben grote gevoelens, die er opeens zijn, uit het niets, als vulkanen die uitbarsten. En als je speelt, moet je weten waar je het vandaan gaat halen. We hebben lang gezocht naar het bloed in de personages. En achteraf vraag je je af: enfin, waarom snapte ik dat niet meteen?’’
Chris: ,,Ik dacht niet dat het ooit zou lukken. Maar kijk, het is heel literair en tegelijk grappig en licht.’’

Hebt u nog zaken aangepast?
Antje: ,,Benno had het graag wat erotischer gezien. Bij het lezen van de tekst kan je vermoeden dat er aantrekkingskracht is: tussen die twee levens, tussen twee werelden en misschien ook tussen die twee vrouwen. Maar op scène bleek dat niet haalbaar.’’
Chris: ,,We gaan het niet uit de weg, maar we laten de mensen vrij om te denken wat ze willen. Als ik zeg “Ik geef toe dat ik haar aantrekkelijk vind”, kan je daar iets fysieks in projecteren, maar het is ook mogelijk dat ik alleen maar gefascineerd ben door haar klaar, duidelijk, concreet leven.’’
Antje: ,,Door haar onnozelheid, zal je bedoelen.’’
Chris: ,,Tja, het heeft iets, hè. Het is als eerstegraads-geloven. Dat is zo mooi, want je weet dat het na je dood beter zal worden. Dan is alles geregeld. Heb je dat niet, dan moét je piekeren. Dan moét je je vragen beginnen te stellen.’’

Waarin gelooft u?
Antje: ,,Hoewel ik dagelijks twijfel, geloof ik in het goddelijke in de mens.’’
Chris: ,,Ik ben katholiek opgevoed, maar dat kan ik niet meer. Er is nog wel íets. Ik praat in gedachten met mijn dode ouders, bijvoorbeeld. In de mens wil ik graag geloven.’’
Barnard heeft ook zijn bekende afkeer van nationalisme in de tekst gesluisd. Is het fijn om dingen te mogen zeggen als ,,God schiep eerst de nationalisten en vervolgens de apen, en dat was al een hele verbetering’’?
Chris: ,,Ja, dat vind ik leuk om te zeggen. We moeten een beetje ingaan tegen dat overdreven flamingantisme. Ik ben graag Vlaams, een beetje chauvinisme misstaat niet, maar er is geen alternatief voor België, of voor het koningshuis.’’
Antje: ,,Het was nodig om te vechten voor het Nederlands in Vlaanderen. Er was geen onderwijs in onze taal. Mensen hebben daar een lans voor gebroken. Maar nu we recht hebben op onze eigenheid, beginnen we die boven andermans eigenheid te zetten. En daar gaat het mis.Vraag aan een willekeurige Vlaming wat hij van de Walen denkt, en hij zal zeggen dat hij met die mensen geen enkel probleem heeft. Het zijn politici die zich ermee bezighouden om bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten, daar in Brussel, dat draaikolkje temidden van België.’’

Het stuk gaat ook over ouder worden. Ergens zegt mevrouw Appelfeld: ,,De ouderdom is de sadistische kern van de kosmos.’’ Hoe wilt u ouder worden?
Antje: ,,Ik zoals Chris. Met behoud van nieuwsgierigheid. Chris brengt geen ballast mee naar een voorstelling. Collega’s zeggen wel eens: na een tijdje kom je vast te zitten in een bepaalde manier van werken en dan heb je het wel gezien. Chris niet. Ze houdt niet vast aan wat vroeger werkte.’’ Chris: ,,O nee, dat is verwerpelijk.’’
Antje: ,,Ik denk zelfs dat ik meer idée-fixes heb dan Chris.’’
Chris: ,,Maar nee!’’
Antje: ,,Toch wel. Soms betrap ik me erop dat ik dingen zeg of denk, die ik zogezegd heb geleerd uit ervaring. Of ik poneer dat mensen tegenwoordig met minder tevreden zijn, dat ze minder moeite doen om te pieken. Nadien denk ik altijd: wie denk ik wel dat ik ben? Het is wel zo dat bepaalde dingen niet worden doorgegeven. Als je een kind niet leert om tussen de lijntjes te schrijven, dan is er geen reden waarom het niet scheef zou gaan schrijven. Aan dat doorgeven wordt te weinig belang gehecht. Als je het hebt, kan je het weggooien, maar als je het nooit gekregen hebt…’’

Met dit stuk komt u een beetje terug, mevrouw De Boeck. De laatste jaren zie ik u minder aan de slag als actrice.
Antje: ,,Dat komt omdat ik me tegenwoordig begeef op meerdere terreinen. En blijkbaar zien de mensen op die verschillende terreinen elkaar niet. Muziek ziet theater niet en vice versa. Voor mij is dat positief. De ervaring die je opdoet bij het ene, neem je mee naar het andere. Daardoor kan je groeien. Maar het negatieve effect is dat mensen mij moeilijker lijken te vinden. Ze denken dat ik uitsluitend nog muziek speel of uitsluitend in het theater werk. Of ze denken dat “de vedette” veel geld gaat vragen, of dat ik mijn stempel ga drukken op een productie. Dat is niet de taak van een acteur en dat weet ik best. Ik vraag me soms echt af waarom mensen mij niet meer bellen.’’
Chris: ,,Dat fluctueert, denk ik. Ik heb jarenlang niets gedaan op tv en toen waren er opeens Katarakt (tv-serie, binnenkort op één, mc) en nog een paar andere dingen. Opeens was het terug. Dat zal bij jou ook zo zijn.’’
Antje: ,,Ik maak dan eigen producties, maar dat is mijn vak eigenlijk niet. Je wordt gedwongen om dingen uit je duim te zuigen, maar je wil toch ook iets goeds maken? Ik ben een voorstander van “schoenmaker, blijf bij uw leest”.’’
Chris: ,,Na mijn tijd bij de KVS ben ik terug gaan solliciteren. Mensen weten niet dat je geen werk hebt. Ze denken dat je daar of daar bezig bent. Ik herinner me dat nog heel goed. Telkens opnieuw moest ik zeggen: nee, ik ben aan het doppen, ik heb momenteel niets. Dat was echt nodig.’’
Antje: ,,Weet je wat belangrijk is? De generatie van Chris zou moeten kunnen samenwerken met jonge mensen. Om ervaring door te geven. En dat gebeurt niet.’’

Om terug te keren naar het stuk: hebben mevrouw Appelfeld en Eva op het einde iets van elkaar geleerd?
Antje: ,,Het is niet zo’n soort stuk. Niet alles komt goed op het einde. Maar ik denk dat ze geleerd hebben om te blijven proberen. Ondanks ruzie, ondanks misverstanden, het blijft de moeite waard om je aan elkaar te wagen.’’

Hebben ze iets gemeenschappelijks gevonden?
Chris: ,,Ja, hun eenzaamheid, waarschijnlijk. Ze kunnen niet communiceren met woorden, uitsluitend met stiltes. En ten slotte helpt hen dat toch. De oude vrouw komt los, de aardige jonge vrouw vindt aanknopingspunten."